Bàn thờ gia tiên - văn hóa thờ cúng Người Việt

Người Việt có truyền thống trọng lễ nghĩa từ ngàn đời. Dù đi đâu cũng luôn nhớ đến cội nguồn, gốc rễ. Giống như cây thì phải có cội có gốc, sông  phải có nguồn. Nhờ có gốc bền rễ sâu mà cành lá mới xanh tươi và đơm hoa kết trái. Nhờ có nguồn mới có nước không bao giờ cạn. Con người cũng vậy, phải “có tổ có tông” có tổ tiên, ông bà thì mới có cha mẹ, có con cháu. Do vậy, việc thờ cúng trong mỗi gia đình để thể hiện lòng hiếu thảo với tổ tiên, ông bà, cha mẹ, và là sự tưởng nhớ công ơn sinh thành, dưỡng dục các bậc tiền nhân. Đó chính là một nét đẹp văn hóa ngàn đời dân tộc ta.

Phòng thờ, bàn thờ là nơi rất được coi trọng trong mỗi gia đình Việt

Trong mỗi gia đình thì bàn thờ gia tiên chính là nơi thanh tịnh và thiêng liêng nhất, đồng thời thể hiện sâu sắc niềm tin tâm linh của người Việt. Bàn thờ được coi như chiếc cầu nối linh thiêng giữa cuộc sống hiện tại con người với cõi thiêng đất trời, là nhịp cầu vô hình nối kết và giao hòa giữa hai cõi âm dương. Với quan niệm "Sự tử như sự sinh, sự vong như sự tồn" hay “Trần sao âm vậy”, người chết cũng như lúc sống, đều sẽ có những nhu cầu sinh hoạt như nhau, người sống cần nhà ở, thì người chết cũng cần nơi cho linh hồn nương náu, do đó con cháu đã lập ra bàn thờ để làm nơi tưởng nhớ, thờ cúng người đã khuất.

Tùy theo mỗi nơi và mỗi gia đình, tùy vào điều kiện kinh tế,  cách trang trí và sắp đặt bàn thờ có sự khác biệt. Song về cơ bản, bàn thờ gia tiên bao giờ cũng được chọn đặt nơi ở nơi cao ráo,  sạch sẽ thoáng mát và trang trọng nhất trong nhà. Còn hướng bàn thờ thì tùy thuộc vào tuổi gia chủ nhưng thông thường người Việt thường chọn hướng Nam, vì theo đạo Phật hướng Nam là hướng của bát nhã, tức trí tuệ, hướng của sự sáng tạo, sinh lực tràn trề, đầy dương khí tốt. Cũng nhiều gia đình chọn hướng Tây để đặt bàn thờ quan niệm là  hướng này hòa hợp âm dương, nên sẽ yên ổn và phát triển.

Trên bàn thờ gia tiên, ở chính giữa đặt bát hương là tượng trưng cho tinh tú và trên bát hương có cây trụ để cắm hương vòng để tượng trưng cho trục vũ trụ; ở hai góc ngoài bao giờ cũng có hai cây đèn tượng trưng cho Mặt Trời ở bên trái và Mặt Trăng ở bên phải. Thông thường, ở ngay sau bát hương thường sẽ có một cái đỉnh ba chân, nắp đỉnh được vẽ hình con lân với ý nghĩa sức mạnh bề trên kiểm soát tinh thần con cháu khi đứng ở trước bàn thờ. Khi cần giao tiếp với tổ tiên người ta thường sẽ đốt nến hoặc đèn dầu và thắp hương. Nhiều người có thói quen, khi đi xa về thường thắp hương trên bàn thờ trước như một lời chào rồi mới bắt đầu làm việc khác. Hoặc trước khi đi xa cũng lại thắp hương để mong người thân độ trì cho lên đường an toàn và may mắn.

Bài trí bàn thờ gia tiên

Việc thắp hương trên bàn thờ sẽ luôn chọn theo số lẻ 1, 3, 5, 7, 9 và tránh thắp số chẵn như 2, 4, 6... Trong thuyết âm dương lưỡng hợp, số lẻ tượng trưng cho cõi dương, số chẵn sẽ tượng trưng cho cõi âm.Việc thắp hương là việc người dương tưởng nhớ những người âm, cúng dâng lễ vật cầu mong người âm phù hộ độ trì cho gia đình sức khỏe và may mắn, mọi sự hanh thông. Khi thắp hương lên là mọi nguyện cầu theo các vòng khói hương chuyển đến ông bà tổ tiên bởi vì niềm tin rằng ở thế giới bên kia, ông bà, tổ tiên, dù đã khuất nhưng vẫn luôn hướng chúng ta, đang ở bên chúng ta mỗi ngày. 

Khi thờ cúng tổ tiên, người Việt Nam rất coi trọng ngày đại kỵ giỗ tức là ngày mất được tính theo âm lịch. Vào ngày giỗ hoặc các ngày sóc, vọng, lễ, Tết, việc hương khói phải được chăm chút đều đặn. Những khi trong nhà có việc trọng đại như dựng vợ, gả chồng cho con, thi cử, làm nhà, … người Việt đều thành tâm thắp nén hương thơm để khấn báo với tổ tiên, cầu mong tổ tiên phù hộ cho mọi việc thuận buồm xuôi gió. Trong lễ cưới, khi con dâu mới hay con rể mới đến nhập gia, đều phải đến trước bàn thờ làm lễ Gia tiên để ra mắt tổ tiên. Lễ Gia tiên là một thủ tục bắt buộc phải có trong những đám cưới, đám gả của hầu hết mọi gia đình. Sở dĩ có những hành động đó bởi người Việt có niềm tin rằng giữa người sống và người đã khuất có một sợi dây liên kết mật thiết với nhau luôn hỗ trợ nhau. Con cháu thì giữ gìn đạo đức, kính cẩn thờ cúng khấn báo với tiền nhân. Tổ tiên lại chở che, dẫn dắt hậu thế, đo đó việc cúng giỗ là giây phút giao hòa giữa âm với dương một cách linh thiêng mầu nhiệm.

Bàn thờ đứng

Tết Nguyên đán là thời điểm quan trọng nhất trong năm mang ý nghĩa thiêng liêng và là dịp để mọi người nhớ về cội nguồn. Trong đó, phong tục thờ cúng tổ tiên ngày Tết của người Việt là một nghi thức tâm linh và thấm đượm tính nhân văn và đạo lý. Tết là dịp để chúng ta mời ông bà và tổ tiên về chung vui với cháu con dịp đầu năm mới cho nên bàn thờ ngày Tết cũng sẽ trở nên đặc biệt. Việc trang hoàng bàn thờ tùy thuộc điều kiện hoàn cảnh của mỗi nhà nhưng mâm ngũ quả là thứ không thể thiếu bởi vì nó là biểu tượng cho năm điều nguyện ước của con người: Phúc, Lộc, Thọ, Khang, Ninh và cũng tượng trưng cho ngũ hành tương sinh Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Thổ. Mâm ngũ quả trước hết là để thờ cúng tổ tiên và làm tăng phần trang trọng nơi thờ phụng, làm cảnh quan ngày Tết gia đình thêm ấm áp, rực rỡ.

Bằng việc thờ cúng tổ tiên, thế hệ trước nêu gương cho các thế hệ sau không chỉ vì trách nhiệm đối với các đấng sinh thành mà còn để giáo dục, dạy dỗ con cháu. Không nhất thiết phải là mâm cao cỗ đầy chỉ cần nén hương lên bàn thờ tổ tiên trong ngày lễ, Tết, hay những ngày giỗ, con cháu trong gia đình cũng thể hiện được tấm lòng thành kính luôn hướng về cội nguồn, tưởng nhớ những người thân đã khuất.

Trên đây là những chia sẻ đôi nét về bàn thờ gia tiên - nét đẹp thờ cúng của dân tộc Việt Nam. Nếu bạn còn băn khoăn chưa biết lựa chọn cho mình bàn thờ gia tiên chuẩn phong thủy thì hãy đến ngay với Đồ thờ phong thủy để được tư vấn chuẩn xác nhất nhé!